Het heelal

Het heelal is alles dat we kunnen aanraken, voelen, waarnemen of meten. Het bestaat uit alle levende dingen zoals  planeten, sterren, sterrenstelsels, stofwolken, licht en tijd. Voordat het heelal ontstond, bestond de tijd, de ruimte en materie nog niet.

Het heelal bevat miljarden sterrenstelsels die elk miljoenen of miljarden sterren bevatten. De ruimte tussen de sterren en sterrenstelsels is voor het grootste deel leeg. Maar de ruimte kan wel gevuld zijn met stofdeeltjes of waterstofatomen, de ruimte kan ook gevuld zijn met licht en warmte, dus straling, en soms ook met magnetische velden en geladen deeltjes. Deze dingen kunnen ook op plekken zijn ver weg van sterren en planeten.

Het heelal is ongelooflijk groot. Het zou een moderne straaljager meer dan een miljoen jaar kosten om de ster te bereiken die het dichtst bij de zon staat. Als je met de snelheid van het licht reist (300.000 kilometer per seconde) zou het 100.000 jaar kosten om door de Melkweg te reizen.

Niemand weet precies hoe groot het heelal is, omdat er niet duidelijk een rand aan het heelal zit. We weten alleen dat het zichtbare heelal minstens 93 miljard lichtjaar breed is. (een lichtjaar is de afstand die licht in een jaar aflegt, dat is dus ongeveer negen biljoen kilometer).

Het heelal is niet altijd even groot geweest. Wetenschappers denken dat het heelal is ontstaan door een oerknal die bijna veertien miljard jaar geleden plaatsvond. Sindsdien is het heelal nog steeds bezig met uitbreiden.

Als twee sterrenstelsels te dicht bij elkaar komen of ‘botsen’, wisselen ze sterren uit. Pas nu zijn wetenschappers er achter gekomen dat sterrenstelsels ook sterren om zich heen uit strooien, de ruimte in. Zulke gestrooide sterren, losse sterren, liggen vaak heel ver weg en ze zijn dan ook niet te zien met een telescoop.

De Melkweg

Wij leven in één van de armen van een groot, spiraalvormig sterrenstelsel dat we de Melkweg noemen. De Zon en de planeten, zoals de aarde, liggen in dit rustige deel van de Melkweg, ongeveer halverwege uit het centrum.

De Melkweg heeft de vorm van een reusachtige draaikolk die eens in de 200 miljoen jaar ronddraait. De Melkweg bestaat uit minimaal100 miljard sterren, naast stof en gas. De Melkweg is zo groot dat licht er 100 000 jaar over doet om van de ene kant naar de andere kant te gaan.

Het midden van de Melkweg is heel moeilijk te zien omdat er gas- en stofwolken voor hangen. Wetenschappers denken dat er een supermassief zwart gat in zit dat alles opslokt wat maar te dicht in de buurt komt.

Buiten de hoofdspiraal liggen ongeveer 200 bolvormige groepen van sterren. Elke 'bolvormige groep' is heel oud en kan wel een miljoen sterren bevatten. De Melkweg hoort bij een groep van ten minste 40 sterrenstelsels. De zogenaamde Lokale Groep heeft twee grote spiraalvormige sterrenstelsels: onze Melkweg en het Andromeda-stelsel.

De andere stelsels zijn veel kleiner. Daarvan zijn er twee met het blote oog te zien vanuit landen onder de evenaar. Deze sterrenstelsels worden Magelhaense Wolken genoemd, naar de Portugese ontdekkingsreiziger Ferdinand Magelhaes.

Het zonnestelsel

Ons zonnestelsel bestaat uit de zon en alle kleinere voorwerpen die om de zon heen draaien. Naast de zon, zijn de grootste voorwerpen in het zonnestelsel de acht belangrijkste planeten. Het dichtstbij de zon staan vier vrij kleine, rotsachtige planeten: Mercurius, Venus, de aarde en Mars.

Na Mars volgt de planetoïdengordel, een gebied met miljoenen kleinere en grotere rotsen. Dit zijn de overblijfselen van 4,5 miljard jaar geleden, toen de planeten ontstonden.

Achter de planetoïdengordel vinden we de vier gasreuzen: Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Die zijn veel groter dan de aarde, maar veel lichter omdat ze bestaan uit waterstof en helium. Tot kort geleden was de verste planeet die we kenden Pluto. Pluto is veel kleiner dan de maan van de aarde. Volgens sommige sterrenkundigen is hij eigenlijk te klein om een echte planeet te zijn.

In 2005 werd een object ontdekt dat minstens even groot is als Pluto. Dit object is Eris genoemd. In de laatste paar jaar zijn voorbij Pluto meer dan duizend ijswerelden net als Eris ontdekt. Die noemen we samen de Kuipergordel.

Nog verder van de zon zweven de kometen van de Oortwolk. Die liggen zo ver weg dat je ze zelfs met de grootste telescopen niet kunt zien. Af en toe raakt één van die kometen uit zijn baan en koerst op de zon af. Dan kan je hem wel in de nacht aan de hemel zien.